ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ ΗΛΕΙΑΣ

Το χωριό της Αγίας Άννας είναι κτισμένο στις παρυφές του λόφου της Αξοφωλιάς του όρους της Φολόης, με θέα κυρίως προς τη Δύση. Απλώνεται αμφιθεατρικά και μοιάζει από μακριά σαν να αγκαλιάζει το λόφο που στην κορυφή του δεσπόζει το ξωκλήσι του Αϊλιά. Ριζωμένο στην καταπράσινη πλαγιά, το χωριό της Αγίας Άννας μετράει την δική του ιστορία από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, όπου και μεταφέρθηκε εδώ με πρωτοβουλία των τότε κατοίκων, προκειμένου να κρυφτούν από τους Τούρκους.
Σήμερα με τους ιστορικούς στην Ηλεία τα χρόνια της σκλαβιάς αναπτύχθηκαν δυο ισχυρά κέντρα για τους κατακτητές. Η Γαστούνη και το Λάλα. Ένας από τους κύριους δρόμους που ένωνε τα δύο κέντρα υπήρξε αυτός που κατευθυνόταν παρόχθια του Πηνειακού Λάδωνα και διαμέσου των χωριών της Πεύκης (Μπεντένι), Ακροποταμιάς (Μπεχρού), Εφύρας (Ντελίμπαλι). Σ’ αυτήν ακριβώς τη διαδρομή και στη θέση Λάκκες – μεταξύ Πεύκης και Ακροποταμιάς – ήταν κτισμένο το πρώτο χωριό έχοντας ως εκκλησία το ναό της Αγίας Άννας. Η ακριβής θέση του παλιού χωριού δεν έχει εξακριβωθεί ακόμα αφού λίγο δυτικότερα από την θέση της εκκλησίας και συγκεκριμένα στη θέση «Παλαιοχώρι» έχουν εντοπισθεί διάσπαρτα στους αγρούς κεραμίδια πράγμα που σε συνδυασμό με το όνομα της θέσης, αλλά και με το ότι στην περιοχή υπήρχε εκκλησία με το όνομα Άγιος Ιωάννης θέτει «σοβαρή υποψηφιότητα» στο να θεωρηθεί ως θέση του πρώτου χωριού
Το χωριό μεταφέρθηκε αργότερα αποφεύγοντας και τις λεηλασίες από τα τουρκικά ασκέρια αλλά και το δριμύ κρύο κατά τους χειμερινούς μήνες, αφού το μέρος ήταν αρκετά ανοιχτό και το «έδερνε» ο αέρας. Το όνομα του χωριού δόθηκε προς τιμήν της πρώτης εκκλησίας, της Αγίας Άννας.
Το 1840 «η Ηλεία από τους της βασιλείας του Όθωνος διηρείται σε οχτώ δήμους», όπου σύμφωνα με το γυμνασιάρχη Γεώργιο Παπανδρέου στο του η «Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων» η Αγία Άννα ανήκει στον δήμο Λαμπείας με έδρα τη Δίβρη. Σύμφωνα με τον ίδιο ιστορικό μελετητή «την Ηλείαν παρ’ αρχαία αποτελούν τρία μεγάλα διαμερίσματα, η Κοίλη Ήλις, η Πισαίτις, η Τριφυλία». Η Αγία Άννα ανήκει στην Κοίλη Ήλιδα μαζί με κάποια άλλα χωριά του μετέπειτα δήμου Λαμπείας (Κούμανι, Γιάρμενα, Ανδρώνι, Κλειντιά, Πέυκη), τα ορεινότερα χωριά του δήμου Λαμπείας ανήκαν σε περιοχήν της αρκαδικής πόλεως Ψωφίδας». Η Κοίλη Ήλις, σύμφωνα με τον Γ. Παπανδρέου «ειδικότερον υποδιηρείτο εις την Πεδινήν (τον νυν λεγόμενον κάμπον) και εις την ορεινήν, την ειδικώτερον καλούμενην Ακρώρειαν, δηλαδή ορεινήν χώραν (άκρα όρος) και εκτεινόμενην εν του επί της Φολέας Κάτω τμήματι του δήμου Λαμπείας». Στην Ακρώρεια ανήκει λοιπόν και η Αγία Άννα.
Το 1912 η Αγία Άννα αποτελεί, με βάση το νόμο του Ελ. Βενιζέλου, Κοινότητα μαζί με το Μπεντένι. Το 1913 το Μπεντένι «αποσκιρτίζει» διοικητικά και έτσι τα δύο χωριά αποτελούν ξεχωριστές κοινότητες μέχρι το 1999 που εφαρμόζεται το σχέδιο «Ι. Καποδίστριας».Στην πλατεία του χωριού το υψόμετρο είναι 450 μέτρα, ενώ στη δεξαμενή φτάνει στα 490 και στην κορυφή του λόφου που είναι το ναϊδριο του Αϊλιά, γύρω στα 600 – 650 (συμπεριλαμβάνεται όλος ο λόφος της Αξοφωλιάς).

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΘ.ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ